Uitneembare apparatuur
Wat is uitneembare plaatapparatuur?
Het uitneembare apparaat bestaat uit een plastic plaatje, waarin veertjes, schroefjes en ankertjes ingebouwd zijn. Soms zit er ook een beugel aan, die voor de tanden doorloopt. De veertjes in de schroef duwen de tanden naar een goede plaats. De ankertjes dienen om het apparaat op zijn plaats te houden. Sommige uitneembare apparaten zitten helemaal los in de mond (functionele apparaten) en dat hoort ook zo.
Wanneer moet de beugel gedragen worden? Het beugeltje moet altijd gedragen worden, dag en nacht, eventueel bij het eten, en zelfs als je ziek bent, tenzij je orthodontist je andere instructies gaf. Je hoeft het enkel even uit te nemen, na elke maaltijd, om je tanden te poetsen, en je apparaat zuiver te maken. Ook bij het zwemmen is het veiliger je apparaat even uit te doen. Anders is de kans groot dat je het verliest. Neem dan een klein doosje mee, om je beugel in op te bergen. Het apparaat wordt in de mond gebracht volgens de aangeleerde methode. Doe alles rustig en voorzichtig, zodat je beugel niet verbuigt. Ga nooit met je apparaat 'spelen' door het met je tong aan en uit te doen. De kans is dan erg groot dat je het breekt. Mocht je beugel toch stuk gaan, neem dan onmiddellijk contact op, en blijf niet dagenlang zonder lopen. Probeer — als het een beetje lukt — je apparaat toch in de mond te houden.
Tanden poetsen
Zorg er altijd voor, dat je tanden en je beugel perfect gepoetst zijn, en vermijd snoep en tussendoortjes. Poets je gebit grondig, en schenk bijzonder aandacht aan de binnenkant van je tanden. Voedselresten die onder het plaatje blijven zitten, gaan er heel vlug voor zorgen, dat het tandvlees ontsteekt. Poetsen doe je dus elke keer als je iets gegeten hebt en 's avonds voor het slapengaan. Je apparaat reinig je best met een hard borsteltje, bijvoorbeeld een nagelborstel en wat zeep en koud water.
De behandeling
Behandeling met een uitneembaar apparaat doet geen pijn. Het geeft alleen de eerste dagen wat ongemak bij het spreken en eten. HET IS HEEL BELANGRIJK OM JUIST DAN GOED VOL TE HOUDEN EN JE BEUGEL NIET UIT TE LATEN. Enkel op die manier wen je er snel aan, zodat er verder geen problemen meer zijn. In principe kom je elke maand op controle. Het apparaat wordt dan nagekeken en bijgesteld. Soms gebeurt het, dat ná het aanspannen van het apparaat de tanden een paar dagen gevoelig zijn, en zelfs een beetje los lijken te staan. Dat is heel normaal en de pijn verdwijnt spontaan. Het uitneembare apparaat werkt alleen als het op z'n plaats in de mond zit. Wordt de plaat niet gedragen zoals werd voorgeschreven, dan kan de behandeling mislukken, of moet ze worden stopgezet.
Buitenbeugel
Wat is een buitenbeugel?
De buitenbeugel of face-bow bestaat uit een stevige metalen boog, die in de mond in buisjes wordt geschoven. De buisjes zitten vast op de bandjes, die op kiezen achter in je mond worden vastgezet. De boog komt naar buiten bij de mondhoeken en loopt langs de wangen buitenom naar achter. Hij wordt aangespannen met een band om de nek, of over het hoofd, of beide (de headgear). De buitenbeugel wordt vaak samen met andere apparaten toegepast.
Het dragen van een buitenbeugel geeft weinig ongemak, ook niet bij het slapen. De eerste nachten is het wel even wennen. 's Morgens kunnen de kiezen wat gevoelig zijn, en zelfs een beetje losstaan. Dit is een normale reactie, en kan geen kwaad.
Waartoe dient de buitenbeugel?
In de meeste gevallen zal de buitenbeugel helpen, om de boven- en de onderkaak juist op elkaar aan te passen. Soms wordt hij ook gebruikt om meer plaats in je mond te maken, door de kiezen naar achter te schuiven. En heel af en toe wordt hij ook gebruikt om tanden meer naar voor te brengen.
Wanneer wordt de buitenbeugel gedragen?
De ervaring leert dat de buitenbeugel minstens 14 uur per etmaal gedragen moet worden om resultaat te bekomen. Het is dus meestal niet nodig de buitenbeugel altijd te dragen, behalve als je orthodontist dit nodig vindt. Je moet er wél op letten, het vereiste aantal uren te halen, ook tijdens verlofperiodes of weekends.
Bij het eten doe je je buitenbeugel uit, en je doet hem terug in nadat je tanden gepoetst zijn.
Onvoldoende dragen doet een behandeling soms mislukken, of maakt ze onnodig moeilijk en langdurig.
Tanden poetsen
De beugel beschadigt je tanden niet, maar het is wel moeilijker om tanden en kiezen goed schoon te houden. Poets dus elke keer als je iets gegeten hebt, en voor het slapen gaan. Tanden poetsen gebeurt zoals je aangeleerd werd. Poets extra goed rond de slotjes achteraan op je kiezen, en let erop dat er geen voedselresten blijven zitten, anders kan je tandvlees zwellen en gaan bloeden. Soms zijn er achter de tanden waarop de bandjes zitten nog kiezen aanwezig, of ze breken door tijdens de behandeling. Ook deze tanden mogen niet vergeten worden. De buitenbeugel moet regelmatig door je orthodontist bijgesteld worden. Breng hem daarom bij ieder controlebezoek mee. Als de beugel stuk gaat, of een bandje komt los te zitten, probeer dan zo snel mogelijk een tussentijdse afspraak te krijgen, en wacht niet tot bij je volgende controle. Als er andere problemen zijn, die het goed dragen van je beugel belemmeren, contacteer dan even, of vertel het bij je eerstvolgende bezoek.
Vaste apparatuur
Wat is vaste apparatuur?
Het vaste apparaat is, zoals de naam verraadt, vast in de mond bevestigd en kan dus niet door jezelf uitgenomen worden. Het bestaat uit veerkrachtige draden (bogen) die vastgebonden worden aan metalen of porseleinen slotjes (brackets).
Het apparaat
De slotjes (tubes) kunnen vastzitten op metalen bandjes die rond de kiezen worden gecementeerd. Op de voorste tanden worden de slotjes of brackets doorgaans rechtstreeks op de tanden gekleefd. Het vastkleven doet geen pijn, maar is nogal tijdrovend.
De behandeling
Zodra de beugel is geplaatst, zet de draad je tanden in beweging. Het is dan ook normaal dat die tanden een beetje los komen te staan en wat gevoeliger worden. Dit spanningsgevoel kan tot drie dagen aanhouden en neemt daarna af. Indien nodig kan men een pijnstiller innemen om het onaangename gevoel te verlichten. Gelijkaardige verschijnselen zullen zich ook voordoen wanneer je beugel later weer wordt aangespannen. Het aanspannen gebeurt meestal eens per maand en vaak worden dan ook de bogen vervangen. Er komen stevigere draden in de plaats. De eerste dagen na het plaatsen kan het apparaat irritaties veroorzaken op tong en wangen. Ook deze problemen verdwijnen vrij snel, eens de mond zich aan de schurende aanwezigheid en de dikte van de blokjes heeft aangepast. Om de last te verlichten kan men een beetje was op het oorzakelijke droge blokje duwen, zodat het wondje sneller kan genezen. Als de irritatie veroorzaakt wordt door een beugelonderdeel dat werkelijk prikt, zal de was wel tijdelijk een verlichting bieden, maar spontane aanpassing zal echter uitblijven. Dan neem je best contact op met je orthodontist om dit euvel aan te pakken. Echte aften (witte pijnlijke vlekjes met een rode rand) genezen pas na een tiental dagen. Om de pijn te verzachten kan je spoelen met lauw zout water, je kan het aanstippen met een zilvernitraatstiftje (verkrijgbaar bij de apotheek, maar opgepast!) of je kan er Pyralvex® op stippen.
Wat met het eten?
De dunne bogen en veertjes kunnen verbuigen of breken en de blokjes kunnen worden afgebroken. Daarom moet je hard en taai of kleverig voedsel vermijden. Appels, stokbrood, wortels, chocoladerepen… kun je best in stukjes breken/snijden, vooraleer je ze eet. Zeker geen hard voedsel afbijten! Kleverige voeding (caramel en kauwgum) kunnen de beugeldelen verbuigen waardoor het apparaat verkeerd kan inwerken op je tanden.
Als je ook elastieken moet dragen
Als onderdeel van een orthodontische behandeling worden vaak elastieken gebruikt. Ze worden gedragen samen met vaste, soms ook met losse apparatuur. De elastiekjes leveren de kracht die nodig is om de tanden, of groepen van tanden te verplaatsen. Het is daarom erg belangrijk dat ze worden gedragen zoals door de orthodontist voorgeschreven. De elastiekjes moeten regelmatig vernieuwd worden. Ze verweken in de mond of gaan stuk. Je krijgt er dus een voorraad mee naar huis. Als je elastiekjes bijna op zijn, vraag je nieuwe. Het is handig de kleur of de code die op de zakjes staat te onthouden. Je mag de elastiekjes uitdoen om te eten en om de tanden te poetsen. Neem een zakje elastiekjes mee in je schooltas of in je zak, zodat, als er eentje knapt, je meteen een nieuwe kan aanbrengen.
Tanden poetsen
Bedenk dat elke keer dat je eet, door de steeds aanwezige mondbacteriën een zuur wordt aangemaakt. Zij doen dit door koolhydraten (suikers, zetmeel) te vergisten. Dit zuur tast het tandglazuur aan, lost het op en veroorzaakt op die manier lelijke witte vlekken die niet meer verdwijnen. Bij een aanhoudende zuuraanval worden deze vlekken putjes en eens de putjes een diepte bereiken door het glazuur, ontstaat er een gaatje. Het zuur wordt gevormd in de tandplak. Dit is het witte laagje dat zich op de tanden vormt op plaatsen waar niet goed gepoetst wordt. Onesthetische witte vlekken op het zichtbare voorvlak van de tanden na het dragen van vaste apparatuur, doen zich nooit voor waar de blokjes hebben gezeten, maar wel rondom deze blokjes. Deze witte vlekken zijn dus geen gevolg van de apparatuur, maar wel van een ernstige verwaarlozing van de mondhygiëne door de patiënt. De vaste beugel beschadigt je tanden niet, zolang alles maar goed wordt schoongehouden. Tanden poetsen met een vast apparaat vraagt wat meer aandacht. Achter de draadjes en slotjes blijft makkelijk plak (vuil) zitten. Als die niet op tijd en grondig wordt weggepoetst, gaat je tandvlees ontsteken en bloeden. Er ontstaan heel vlug gaatjes en lelijke verkleuringen op je tanden. Soms is het dan noodzakelijk je behandeling vroegtijdig te onderbreken, waardoor alle moeite voor niets is geweest. Na elke maaltijd is het absoluut nodig om heel grondig te poetsen en tussendoortjes kan je dus best vermijden.
Poets eerst je tanden ter hoogte van het tandvlees, waar de meeste plak blijft zitten. Doe dit met kleine cirkelvormige schrobbewegingen en poets lang genoeg. Ga systematisch te werk en sla geen tanden over. Poets alle vlakken, niet alleen daar waar de beugel zit, maar ook de kauwvlakken en de binnenkant van je tanden. Voor moeilijk bereikbare plaatsen kan je een kleine interdentaal of een 'single-tufted' borstel gebruiken. Kijk steeds in de spiegel of alles goed schoon is en let nog eens extra op de achterste blokjes. De metaaldelen moeten altijd glimmend gehouden worden. Eventueel kan je een poetstest doen met behulp van tandplakverklikkers. Deze kleurtabletjes maken de witte tandplak (het vuil) beter zichtbaar. 's Avonds voor het slapengaan, is het aan te raden om na het poetsen je mond te spoelen met ongeveer 10 ml fluoridespoeling. Dit versterkt de tanden en voorkomt het ontstaan van tandbederf.
Recente botankers
Bij de uitvoering van een orthodontische behandeling moet te allen tijde rekening worden gehouden met het optreden van ongewenste verplaatsingen van gebitselementen ten gevolge van reactiekrachten en -momenten. Deze ongewenste verplaatsingen kunnen slechts worden voorkomen door verankering van de gebitselementen die reactiekrachten ondergaan.
Om verankering tot stand te brengen wordt een groot aantal verschillende behandelstrategiën en orthodontische apparaten toegepast. Naast het gebruik van blokverankering met groepen gebitselementen kan extra verankering worden verkregen door middel van bijkomende buiten- of binnenbeugels. Tegenwoordig kiezen we vaak voor de revolutionaire botverankering.
Een botanker is een metalen schroefje (of plaatje) dat gefixeerd wordt in (aan) het kaakbot. Zowel het plaatsen als het verwijderen van deze botankers kan onder plaatselijke verdoving. Het zijn kleine en weinig tijdrovende behandelingen.